اهداف و اركان طرح 

تعریف طرح : منظور از سهام عدالت ، فروش تسهیلاتی بخشی از سهام شرکتهای دولتی معین ، به اقشار پایین  درآمدی جامعه به منظور تعمیم نسبی عدالت اقتصادی است .

اهداف طرح :

• توزیع متعادل ثروت ملی و گسترش مالکیت در سطح عموم ، به منظور تأمین عدالت اجتماعی .
• متکی به خود نمودن خانواده های نیازمند و کاهش وابستگی آنان به کمکهای دولت از طریق نهادهای حمایتی.
• ایجاد درآمد دراز مدت برای خانواده های کم درآمد .
• تشویق به پس انداز و سرمایه گذاری منجر به بهبود درآمد خانوارها .
• کاهش اندازه بخش دولتی و افزایش سهم بخش خصوصی و تعاونی در اقتصاد کشور از طریق واگذاری سهام شرکت های دولتی .
• ارتقاء کارایی بنگاههای اقتصادی و بهره وری منابع اقتصادی ، انسانی و فناوری .
• افزایش رقابت پذیری در اقتصاد ملی و شتاب بخشیدن به رشد آن .
• افزایش سطح عمومی اشتغال .
• کاستن از بار مسئولیت ومدیريت دولت در تصدی فعالیتهای اقتصادی .
• کار آمد ترکردن دولت در عرصه وظایف حاکمیتی .

ارکان طرح : 1- مجلس شورای اسلامی .

2- هیأت وزیران

3- ستاد مرکزی توزیع سهام عدالت ، با عضویت :

رئیس جمهور ( رئیس ستاد ) ،وزیر امور اقتصادی و دارایی ، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، وزیر کشور ، وزیر صنایع و معادن ، وزیر تعاون ، وزیر جهاد کشاورزی ، وزیر کار و امور اجتماعی ، وزیر دادگستری ، وزیر رفاه و تأمین اجتماعی ، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران ، وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی ، فرمانده نیروی مقاومت بسیج ، سرپرست کمیته امداد امام خمینی ( ره ) ، رئیس سازمان بهزیستی كشور ، رئیس دفتر امور مناطق محروم كشور ، رئییس سازمان ثبت احوال کشور ، رئیس سازمان خصوصی سازی ( دبیر ستاد) (1) توضیح اینکه شش عضو آخر بدون حق رأی در جلسه شرکت می کنند . (2) اختیارات ستاد مرکزی عبارتند از : -  اگذاری سهام عدالت با رعایت ماده 14 قانون برنامه سوم ؛ تنفیذی در ماده 9 قانون برنامه چهارم .

-  تعیین اولویت مشمولان طرح

-  تعیین اولویت استانها

-  تصویب ضوابط اجرایی و دستورالعملهای لازم

-  تعیین وظایف ستادهای استانی و نظارت بر عملکرد آنها

-  انجام هر گونه اقدامات اجرایی دیگر برای توزیع سهام عدالت در چارچوب آئین نامه شماره 104159/ت 36254 ﻫ مورخ 28/8/85 مصوب هیأت وزیران (3)

4- دبیرخانه ستاد مرکزی توزیع سهام عدالت (سازمان خصوصی سازی)که اهم وظایف آن عبارت است از :

-  گردآوری آمار مشمولان دریافت سهام عدالت هر مرحله از سازمانهای امور اقتصادی و دارایی استانها و ارسال فرم های جمع آوری اطلاعات مشمولان .

-  برگزاری جلسات توجیهی برای نمایندگان سازمانهای امور اقتصادی و دارایی استانها قبل از توزیع فرم ها ی هر مرحله و تبیین نقش نمایندگان استانها .

-  تبیین دستورالعملها و مستندات مربوط به نمایندگان استانها ، پاسخگویی به پرسشها و رفع اشکالات آنان

-   ایجاد وحدت رویه در عملیات توزیع ، تکمیل و جمع آوری فرم های اطلاعات

-   تحویل بسته های فرم های جمع آوری اطلاعات به نمایندگان استان ها و تنظیم صورتجلسه تحویل و ارئه یک نسخه آن به نمایندگان استان .

-   برنامه ریزی و اتخاذ تدابیر لازم جهت تحویل به موقع فرم های تکمیل شده با رعایت زمان بندی ابلاغ شده از سوی ستاد مرکزی

-   کنترل آماری فرم های دریافتی و تحویل شده و رفع مغایرتهای احتمالی

-   تنظیم صورتجلسه تحویل فرم های تکمیل شده و ارائه یک نسخه آن به استان

ث : شورای عالی اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی ، با عضویت :

رئیس جمهور ، یا معاون اول وي به عنوان رئیس شورا ، وزیر امور اقتصادی و دارایی ( دبیر شورا ) ، وزیر تعاون ، وزیر وزارتخانه ذیربط ،  وزیر دادگستری ، وزیر اطلاعات ، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام ، دادستان کل کشور ، رئیس سازمان بازرسی کل کشور ، رئیس دیوان محاسبات کشور ، سه نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ، رئيس اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران ، رئيس اتاق تعاون مركزي جمهوري اسلامي ايران ، سه نفر خبره (4)

ج : هیأت واگذاری ، با عضویت  :

وزیر امور اقتصادی و دارایی ( رئیس ) ، وزیر دادگستری ، دو نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر ، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ( بدون حق رأی ) ، وزیر وزارتخانه ذیربط ( بدون حق رأی ). (5)

چ : وزارت رفاه و تأمین اجتماعی

ح : وزارت تعاون

خ : ستادهای استانی ، با عضویت :

استاندار (رئیس ستاد ) ، رئیس سازمان امور اقتصادی و دارایی استان (دبیر ستاد )، رئيس سازمان مديريت و برنامه ريزي استان ، رئيس سازمان صنايع و معادن استان ، مديركل تعاون استان ، رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان ، رئيس سازمان كار و آموزش فني و حرفه اي استان ، رئيس كل دادگستري استان ، يكي از نمايندگي هاي وزارت رفاه و تامين اجتماعي استان (به انتخاب وزير ذيربط) ، رئيس دانشگاه علوم پزشكي مركز استان ، رئيس بنياد شهيد وامور ايثارگران استان ، فرمانده منطقه  مقاومت بسيج استان ، مديركل كميته امداد امام خميني (ره) استان ، مديركل بهزيستي استان ، مديركل ثبت احوال استان ، مسئول دبيرخانه مناطق محروم استان . (6)

وظایف ستادهای استانی :

-  مدیريت جمع آوری اطلاعات مشمولین طرح

-  بررسی و نظارت بر جمع آوری اطلاعات مشمولین طرح بر اساس معیارهای دستورالعمل مصوب ستاد

-  پیگری ثبت و راه اندازی شرکت های تعاونی عدالت استانی

-  ارائه پیشنهاد به ستاد مرکزی سهام عدالت در موضوعات مختلف از جمله اولویت مشمولین و اولویت استان ذیربط

-  ارسال فراخوان به افراد مشمول طرح برای عضویت در تعاونی های عدالت

-  تطبیق فهرست اعضای تعاونی ها با فهرست افراد فراخوان شده .

-  رسیدگی به شکایات واصله در مورد معرفی مشمولین و عضو پذیری تعاونی ها

-  نظارت بر انتخابات نمایندگان اعضاء تعاونی برای شرکت در مجمع عمومی تعاونی

-  بررسی و ارزیابی عملکرد مسائل مربوط و مشکلات تعاونی ها و تهیه گزارش های لازم و ارائه به ستاد مرکزی

-  بررسي و ارائه گزارش عملكرد مرحله اي برنامه توزيع سهام عدالت (7)

-  تشکیل هیأتهای موضوع مواد 3 و 4  دستورالعمل 116 مورخ 10/8/85 ستاد مرکز ی

-  راهبری ، پیگیری انجام وظایف و نظارت بر عملکرد هیأتهای مواد 3 و 4

-  دریافت و جمع بندی اطلاعات در سطح استان وکنترل و بازبینی و تاييد آنها

-  برقراری ارتباط با دبیرخانه ستاد مرکزی در جهت اجرای دستورالعملها و موارد ابلاغي در سطح استان (8)

د : کلیه دستگاهها و تشکل های معرفی مشمولان طرح

ذ : شرکت کارگزاری سهام عدالت :

هم اکنون شرکت مذکور منحل گردیده و در حال تصفیه می باشد .

ر : شرکت های تعاونی عدالت شهرستان به تعداد 341 شرکت تا کنون

ز : شرکت های سرمایه گذاری استان

ژ : کانون شرکت های سرمایه گذاری استانها

س : هیأت ماده 3 ( در سطح هر روستا ) موضوع مصوبه شماره 116 مورخ 10/8/85 ستاد مرکزی ، با عضویت :

دهیار یا نماینده بخشدار ( مسئول هیأت ) ، یک نماینده از شورای روستا ( در موارد نداشتن شورا ، یک نفر معتمد محل به انتخاب بخشدار )، یک نماینده از نیروی مقاومت بسیج ، یک نماینده از جهاد کشاورزی ، یک نماینده از بهداشت و درمان ( بهورز روستا ) و یک نماینده از کمیته امداد امام خمینی (ره )

وظایف هیأتهای ماده 3 :

-  جمع آوری اطلاعات

-  تکمیل فرم های اطلاعاتی که قالب آن از سوی دبیرخانه مرکزی ارائه خواهد شد .

-  جمع بندی و ارسال اطلاعات برای هیأتهای موضوع ماده 4

ش : هیأت ماده 4 ( در سطح شهرستان ) موضوع مصوبه شماره 116 مورخ 10/8/85 ستاد مرکزی ، با عضویت :

فرماندار ( مسئول هیأت ) ، یک نماینده از شورای شهرستان ، فرمانده نیروی مقاومت بسيج شهرستان ، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ، نماینده اقتصاد و دارایی در شهرستان و یک نماینده از دفتر مناطق محروم شهرستان .

وظایف هیأتهاي ماده 4 :

-  پیگیری ، تشکیل و راه اندازی هیأتهای موضوع ماده 3

-  دریافت و جمع بندی اطلاعات در سطح شهرستان

-  کنترل ، بازبینی و صحه گذاری اطلاعات .

-  رسیدگی به شکایات و نظارت بر عملکرد هیأت های موضوع ماده 3

-  پیگیری دستورالعملها و سایرموارد ابلاغی در سطح شهرستان .

مشمولان طرح

مشمولان طرح عبارتند از 6 دهک جمعیتی کشور (42000000 نفر) از دارندگان پایین ترین درآمدها به بالا که صاحبان مشاغل مندرج در جدول زیر تا کنون به عنوان مشمولان طرح شناخته شده اند.

خلاصه اجرايي  طرح

از آغاز فرايند طرح توزيع سهام عدالت تاکنون، مجموعه اقداماتي که به عنوان بستر عملياتي اجراي طرح تلقي مي گردند به ترتيب زير بوده است:

1. تشکيل ستاد مرکزي سهام عدالت به رياست رييس جمهور و برگزاري جلسات مستمر و تصويب موضوعات در حدود وظايف تعيين شده
2. انتقال يک شرکت دولتي به زيرمجموعه سازمان خصوصي سازي تحت عنوان شرکت کارگزاري سهام عدالت و تصويب اساسنامه جديد براي شرکت مذکور جهت عهده دار شدن وظيفه تبديل سهام دولتي و متعلق به دولت مشمول واگذاري به يک سبد همگن، مصوب هيئت وزيران
3. تشکيل دبيرخانه ستاد مرکزي سهام عدالت در سازمان خصوصي سازي و انجام امور هماهنگي با دبيرخانه هاي استاني
4. دستورالعمل نحوه تشکيل و وظايف ستادهاي استاني، مصوب ستاد مرکزي سهام عدالت
5. تشکيل ستادهاي استاني، دبيرخانه هاي ستادهاي مذکور و برگزاري جلسات منظم و دوره اي در استانها با رياست استانداران
6. دستورالعمل فرايند شناسايي و تاييد نهايي مشمولان مراحل مختلف طرح واگذاري سهام عدالت، مصوبه ستاد مرکزي سهام عدالت
7. طراحي و استقرار پايگاه اطلاعاتي مشمولان در سازمان خصوصي سازي حاوي اطلاعات فردي خانوارهاي عضو تعاوني هاي عدالت شهرستاني مشمول دريافت سهام عدالت
8. برنامه زمانبندي اقدامات مربوط به عملياتي نمودن مراحل نوزده گانه، مصوب ستاد مرکزي سهام عدالت
9. اساسنامه نمونه شرکتهاي تعاوني عدالت شهرستاني، تدوين شده توسط وزارت تعاون
10. اساسنامه نمونه شرکت سرمايه گذاري استاني (سهامي خاص)، مصوب ستاد مرکزي سهام عدالت
11. اصلاح آيين نامه اجرايي شيوه هاي قيمت گذاري سهام و الحاق يک ماده به عنوان روش قيمت گذاري سهام عدالت به آن، مصوب هيئت وزيران
12. تاسيس شرکتهاي تعاوني عدالت شهرستاني در کليه شهرستانهاي کشور به تعداد 337 شرکت
13. تاسيس شرکت سرمايه گذاري استاني در هر استان متشکل از شرکتهاي تعاوني مذکور در کليه استانهاي کشور جمعا به تعداد 30 شرکت سرمايه گذاري
14. تصويب فهرست سهام شرکتهاي قابل واگذاري، مصوب هيئت وزيران
15. تصويب فهرست و ميزان سهام قابل تخصيص به طرح توزيع سهام عدالت از بين شرکتهايي که داراي مصوبه هيئت وزيران براي واگذاري بوده اند، مصوب ستاد مرکزي سهام عدالت
16. تصويب نمونه قرارداد فروش سهام دولتي و متعلق به دولت به شرکت کارگزاري سهام عدالت وکالت نامه منضم به آن، مصوب ستاد مرکزي سهام عدالت
17. تصويب نمونه قرارداد فروش سهام شرکت کارگزاري سهام عدالت به شرکت هاي سرمايه گذاري استاني و وکالتنامه منضم به آن، مصوب ستاد مرکزي سهام عدالت
18. انعقاد قرارداد واگذاري سهام شرکت کارگزاري سهام عدالت به شرکت هاي 30 گانه سرمايه گذاري استاني
19. افزايش تعداد شركت هاي سبد سهام عدالت از 50 شركت به 56 شركت و افزايش درصد سهام تخصيص داده شده تعدادي از شركت هاي قبل
20. فراهم کردن زمينه انعقاد قرارداد واگذاري سهام دولتي و متعلق به دولت به شرکت کارگزاري سهام عدالت و مبادله وکالتنامه منضم به آن
21. فراهم سازي زمينه برگزاري مجامع عمومي فوق العاده جهت افزايش سرمايه در شرکتهاي سرمايه گذاري استاني و شرکتهاي تعاوني عدالت  شهرستاني براساس آورده غيرنقدي سهامداران به ميزان سهام واگذار شده دولت.
22. تاسيس شرکتهاي تعاوني عدالت شهرستاني در کليه شهرستانهاي کشور به تعداد 337 شرکت

روشهاي شناسايي مشمولان مراحل مختلف طرح :

مرحله اول : مشمولان طرح شهيد رجايي معرفي شده از طريق كميته امداد امام خميني (ره) مددجويان كميته امداد امام خميني (ره) از طريق كميته مذكور معلولان نيازمند تحت حمايت ، معيشتي مستمر سازمان بهزيستي و اعضاي خانواده هاي آنان و آسيب ديدگان اجتماعي تحت حمايت  از طريق سازمان مذكور رزمندگان فاقد شغل و درآمد معرفي شده از طريق نيروي مقاومت بسيج مرحله دوم : روستائيان و عشاير از طريق هيأت هاي ماده 3 و ماده 4

ساير مراحل :

• كاركنان شاغل در دستگاههاي اجرايي و بازنشستگان كشوري ، لشگري و تامين اجتماعي معرفي شده توسط دستگاه ذيربط يا دستگاه بازنشستگي مربوط
• ايثارگران از طريق بنياد شهيد و امور ايثارگران
• زنان كارگر سرپرست خانوار (مشمول قانون كار) با معرفي و تائيد نهايي وزارت كار وامور اجتماعي
• خدام مساجد ، حسينيه ها و امام زاده ها از طريق سازمان اوقاف و امور خيريه
• طلاب حوزه هاي علميه با معرفي مركز خدمات حوزه هاي علميه
• بيماران خاص با تاييد بيماري توسط وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي
• كاركنان ستادهاي نماز جمعه با تاييد شوراي عالي سياستگذاري ائمه جمعه
• خبرنگاران ، از طريق معاونت مطبوعاتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
• دست اندركاران امر شناسايي و واگذاري سهام عدالت معرفي شده از طريق سازمان امور اقتصادي ودارايي استان مربوطه
• قاليبافان از طريق مركز ملي فرش ايران يا ادارات كل بازرگاني استان ها
• فعالان قرآني مورد تاييد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي يا سازمان تبليغات اسلامي
• مددجويان تحت پوشش مراكز مراقبت از زندانيان آزاد شده با تاييد سازمان زندانها و اقدامات تاميني
• زنان سرپرست خانوار بي بضاعت با تاييد سازمان بهزيستي كشور
• مددجويان و كاركنان موسسات خيريه بر اساس تاييد وزارت رفاه و تامين اجتماعي (سازمان بهزيستي كشور)
• كارگران فصلي از جمله كارگران ساختماني با تاييد وزارت كار و امور اجتماعي
• تاكسيرانان و اتوبوسرانان شهري با معرفي اتحاديه ذيربط در زمره عوامل شهرداريها
• افراد كم درآمد (خوداظهاران) كه در مراحل قبلي مشمول نشده اند با تاييد وزارت رفاه وتامين اجتماعي يا وزارت امور اقتصادي و دارايي

بخشودگی و تسهیلات اعطایی :

با توجه به موافقت مورخ 11/4/85 مقام معظم رهبری با پیشنهاد رئیس جمهور و با عنایت به بند الف ماده34 قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم .... ،50% قیمت سهام عدالت دو دهک پایین درآمدی مشمول بخشودگی قرار گرفته است قیمت 50% دیگر سهام دو دهک مذکور و نیز بهای سهام چهار دهک بعدی با اقساط 10 ساله تقسیط شده است و با توجه به ماده 11 مصوبه شماره 104159/ت 36254 هـ مورخ 28/8/85 هیأت وزیران ، متناسب با میزان سود دریافتی ، وصول و تسویه می شود . فروش اقساطی سهام عدالت به 6 دهک پایین درآمدی با توجه به ماده 11 مصوبه فوق شامل احتساب سود فروش اقساطی نخواهد بود .

با توجه به تبصره 1 ماده 34 قانون مذکور ، نقل و انتقال سهام یاد شده به شرکت های سرمایه گذاری استانی از شمول مالیات نیز معاف است .

 مستندات اجراي طرح  واگذاري سهام عدالت

1- اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسي و موافقت مقام معظم رهبري:

1 – 1 – بند ج سياست هاي ابلاغي اصل چهل و چهارم (44) مقام معظم رهبري(سياست هاي كلي توسعه بخش هاي غير دولتي از طريق واگذاري فعاليت ها و بنگاه هاي دولتي) كه با توجه به موارد زير:

-  ضرورت شتاب گرفتن رشد و تو سعه اقتصادي كشور مبتني بر اجراي عدالت اجتماعي و فقرزدايي در چارچوب چشم انداز 20 ساله كشور

-   تغيير نقش دولت از مالكيت و مديريت مستقيم بنگاه به سياستگذاري و هدايت و نظارت

-   توانمندسازي بخش هاي خصوصي و تعاوني در اقتصاد و حمايت از آن جهت رقابت كالاها در بازارهاي بين المللي

-   آماده سازي بنگاه هاي داخلي جهت مواجهه هوشمندانه با قواعد تجارت جهاني در يك فرايند تدريجي و هدفمند

-   توسعه سرمايه انساني دانش پايه و متخصص

-   توسعه و ارتقاء استانداردهاي ملي و انطباق نظام هاي ارزيابي كيقيت با استانداردهاي بين المللي

-   جهت گيري خصوصي سازي در راستاي افزايش كارايي و رقابت پذيري و گسترش مالكيت عمومي

 و بنا بر پيشنهاد مجمع تشخيص مصلحت نظام، ابلاغ گرديده است.

1- 2 -  رياست محترم جمهوري در سال 1384 طي نامه اي از مقام معظم رهبري درخواست توزيع گسترده سهام مشمول واگذاري طبق سياستهاي كلي اصل 44 را نمودند و معظم له نيز در پاسخ ضمن موافقت ، اجازه واگذاري و نحوه آن را ابلاغ فرمودند .

2  -  مباني قانوني:

2 – 1 - ماده 6 قانون برنامه چهارم توسعه كه به دولت اجازه  مي دهد " از تمام روشهاي امكان پذير به منظور واگذاري استفاده شود ".

2-2 -  اجازه و اختيار دولت بر اساس ماده 14 قانون برنامه سوم توسعه كه حسب ماده 9 قانون برنامه چهارم تنفيذ گرديده است ، كه بخشي از آن به شرح زير مي باشد :

-   تعيين و تصويب شركت هاي قابل فروش و روش فروش

-   تصويب آئين نامه نظام اقساطي فروش

-   شيوه قيمت گذاري سهام ، تخفيف و چگونگي پرداخت قيمت توسط خريداران

-   تصويب دستورالعمل هاي مربوط به اولويت هاي فروش سهام شركت هاي قابل واگذاري

-   تصويب دستورالعمل مربوط به نحوه تنظيم قراردادهاي فروش سهام و قراردادهاي واگذاري و سايراختيارات تفويضي .

2 – 3 - فصل ششم قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران

3 - مصوبات هيأت وزيران:

3 – 1 - اولین آیین نامه، مصوبه شماره 42389/ ت 33992ه مورخ 23/8/1384 هیأت وزیران

3 – 2 - دومین آیین نامه، مصوبه شماره 72683/ ت 34484 ه مورخ 17/11/1384 هیأت وزیران

3 – 3 - سومین آیین نامه طرح توزیع سهام عدالت، مصوبه شماره 104159/ت 36254 ه مورخ 28/8/1385 هیأت وزیران

4 - تصویب نامه شماره: 226037/1/63 ،  مورخ: 29/1/1388 شورای عالی اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی

5 - مصوبات ستاد مرکزی توزيع سهام عدالت، شامل 41 مورد مصوبه